Het Leerdamse museum kwam in het bezit van een programmaboekje van het herdenkingsfeest ter gelegenheid van de 100-jarige onafhankelijkheid van ons koninkrijk. Naast een overzicht van het feestprogramma bevat het boekje een aantal advertenties van de Leerdamse middenstand.
Dit geeft dus een interessant overzicht van wat er zoal in onze stad te koop was en bij wie.

Het herdenkingsfeest werd gehouden op woensdag 17 september 1913 en georganiseerd door de Wilhelmina-vereniging, de voorloper van onze huidige Oranjevereniging. Het bestuur ervan bestond uit een aantal vooraanstaande stadsgenoten. Ere-voorzitter was burgemeester B. Tukker en voorzitter P.M. Cochius, de directeur van de glasfabriek. Tweede voorzitter was de directeur van de tweede grote werkgever in Leerdam, Varsseveld, de heer L.A. Burgers. Drukker en boekhandelaar H. Buis uit de Kerkstraat was 1e secretaris en H.P. van Meeuwen 2e secretaris. Bankier D. Teunissen was 1e penningmeester en A.B. de Stigter 2e penningmeester. H. Ottevanger en J. v. Straten waren commissarissen. Dit hele bestuur vormde voor deze gelegenheid de feestcommissie. Ze waren herkenbaar aan een oranje strik.

Er was een ere-comité onder voorzitterschap van burgemeester Tukker. Leden waren dr. Voogd, O.H.L. Nieuwenhuizen, gedelegeerd commissaris van de glasfabriek, notaris A.G. de Kruyff, Mr. V.G.A. Boll uit Gorinchem, lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland, waarvan ook notaris De Kruyff lid was, J.H.O. Bunge, industrieel te Leerdam, J.v.d. Molen uit Rotterdam en Prof. Mr. A.C. Visser van IJzendoorn uit Leiden, beiden lid van de Tweede Kamer en G. v. Tienhoven van der Bogaard, industrieel te ’s-Gravenhage.
Verder waren er diverse sub-commissies, o.a. voor de optochten, de muziek, verlichting en versiering, wedstrijden en gevelversiering.

Uiteraard bevat het boekje een uitgebreid overzicht van het programma van die dag. Zoals ook nu nog op Koninginnedag gebruikelijk begon het ‘ts morgens om 7 uur met een reveille door Kunstliefde en Vriendschap en Aurora. De Bazuin bestond toen nog niet. Van half 9 tot 9 uur werden de torenklokken geluid.
Om 9 uur begon de optocht van alle Leerdamse schoolkinderen door de stad. Er waren er 1500! Tot voor enkele jaren was dit een vast programmapunt op elke Koninginnedag. De kinderen van de openbare scholen I, II en III, de Julianaschool en de School met den Bijbel uit de Bergstraat liepen mee. Na afloop volgde een “onthaal”, verzorgd door M.C. Boerboom, bijgestaan door de vereniging “De Oranjekrans”. Verder waren er ’s morgens wedstrijden op het Stationsplein, overigens uitsluitend voor jongens en ook een door deze uit te voeren kleppermars. De kleppermars werd door 120 jongens uitgevoerd met begeleiding van Kunstliefde en Vriendschap o.l.v. de heer Ch. De la Rosière. Om 12 uur volgde een onthaal van de verpleegden van de Werkinrichting.
De middag was gereserveerd voor een historische optocht voorstellende “De intocht van Willem de Eerste, Souvereine Vorst van Nederland te Amsterdam”. Er namen aan deze optocht 75 personen deel, die allen in het programma genoemd werden met de vermelding van hun rol. Een overzicht hiervan moeten we wegens plaatsruimte achterwege laten.
’s Middags was er ook nog een korfbalwedstrijd tussen de Leerdamse Korfbal Club en de Beusichemse Korfbal Club.
Het feest werd ’s avonds besloten met een concert op de markt door Kunstliefde en Vriendschap en een groot schitterend vuurwerk, geleverd door J. Marinus van den Boezem. Om 12 uur werden alle “vermakelijkheden” besloten en kwam er een einde aan deze feestelijke dag.

Zoals reeds gememoreerd geeft dit boekje een goed overzicht van de middenstand in onze stad. Vooral voor de ouderen onder de lezers komen veel bekende namen voor. We zullen er hier een aantal noemen, zonder compleet te zijn.
Zo kende Leerdam meerdere hotels. Tegenover het stadhuis in de Kerkstraat stond hotel Boerboom. Het beval zich aan als café-restaurant en sociëteit en had gelegenheid voor het stallen van paarden en rijtuigen en een bergplaats voor automobielen en rijwielen. Op het Oranjeplein was het hotel “Hof van Holland” van J. Wildeman. Dat werd het “Goedkoopste adres voor Feestgangers” genoemd. Ook hier kon men zijn auto en fiets onderbrengen. Aan de andere kant van het Centrum was het Stationskoffiehuis “ ’t Fortuin” van de wed. J.H. Kemp. “Het is gelegen op 3 minuten van ’t station, biedt gelegenheid om rijwielen te stallen en heeft een groote tuin met 300 zitplaatsen”, zo luidde advertentie.

Al was het vermelden van een parkeerplaats voor de auto iets nieuws, niet iedereen had een auto. Velen maakten nog gebruik van paard en rijtuig. Hiervoor bood de stalhouderij A. de Reuver in de Nieuwstraat zich aan. Behalve per rijtuig kon men ook per trein reizen, maar Leerdam had nog een andere mogelijkheid, namelijk per boot. Hiervoor zorgde de Leerdamse Stoombootmaatschappij, die een geregelde dienst op Rotterdam vice-versa onderhield tegen “Billijke Tarieven”.

Er waren verschillende slagers. In de Spoorstraat (bedoeld werd de Vlieskant) vonden we de spekslagerij Gebr. De Wit genoemd. Men verkocht daar ook nog melk, boter, kaas en eieren. In de Spoorstraat was ook W. de Groot, die zich minzaam aanbeval. Hij had “een groote voorraad en prima kwaliteit fijne Vleeschwaren en Worstsoorten, alles machinaal en voordelig gesneden”. Tenslotte nog spekslager W.H. Meyer in de Nieuwstraat. Ook hier werd alles machinaal gesneden.

Op de dag van het feest kon men op de foto bij Photograaf H.J. van den Anker in zijn atelier Achter de Looierij. Hij bood aan “Prima werk voor een billijke prijs”.
P.J. van de Lustgraaf verkocht in de nieuwe winkel in de Kerkstraat verpakte tarwebloem en havermout van het merk P.L. Aan de overzijde vonden we Arend van Wijk, confiseur-patisseur, fabriek van bak- en suikerwerken met een specialiteit in bruidsuikers. Ook J.W. de Veer op de hoek van de Spoorstraat (=Vlietskant) en de Noordwal verkocht chocolade en suikerwerken. Maar hij had ook een grote sortering in sigaretten, sigaren, rokersbenodigdheden en lederwaren. Sigaren en sigaretten waren ook te koop in “Sigarenmagazijn Sumatra” van de wed. J.H. Kemp-van Herwaarden aan de Spoorstraat.
Op de hoek van de Markt en de kerkstraat, waar nu (1982) Hamberg is, vonden we J. Anderson van de firma H.F. Sommer. Deze bood aan: koffie en thee, fijne oliën en medicinale levertraan. “Wij geven ’t beste tegen de minste prijs” en “Wij concuurreeren alleen met qualiteit”.
Tenslotte in de Kerkstraat nog horlogemaker G.P. van Arkel en zijn collega A. van Kammen. “Inrichting tot het repareeren van alle soorten Uurwerken, alsook het repareeren en opmaken van Gouden- en Zilveren werken”, schreef de laatste.

Voor velen zullen weer herinneringen aan vroeger tijd boven gekomen zijn. “Goed” zullen we deze maar niet noemen, want ook toen waren er volop problemen, wellicht niet zo complex als nu.

Blom

Jaargang 2 nr. 4