Als er verschil is tussen twee personen over de eigendom van een stuk land, ook al is het maar een snipper, wordt dit tot in de hoogste instantie uitgevochten. Want het gaat niet alleen om de eigendom, maar ook om de belastingen, die er op die grond rusten. Dat is nu zo, maar was vroeger ook zo.

Anneke Peters bezat in 1620 nogal wat land in Loosdorp in de buurt van de Nieuwe Vliet, langs de Lichte Kade. Ze betaalde naar haar mening teveel polderlasten (‘ongelt’ noemde men dat in die tijd). Daarom had ze aan de rentmeester gevraagd, haar land eens op te meten. Daarbij bleek, dat ze over minder land beschikte dan vermeld stond op de legger van de polderlasten. Wat was daar de oorzaak van?

Het bleek in 1620 uit verklaringen van vroegere heemraden, dat de sloot tussen Loosdorp en het Hoogeind was uitgegraven en verbreed. Die sloot werd toen de Nieuwe Vliet genoemd.
Het uitgraven was gebeurd op,last van de heemraden om het water van Middelkoop en Loosdorp gemakkelijk op de Leede te kunnen brengen en daarmee het water gemakkelijk te kunnen laten afvloeien op de Linge.
Gelukkig leefden er nog mensen, die in 1620 er iets van afwisten. Wel was dat van vader op zoon gegaan, maar het was in die dagen nog te achterhalen.
Zo verklaarden de oude Claas Willems van Deventer en Peter Dirks, beiden oud-heemraad van de polder Loosdorp, die 25 en 15 jaar in het polderbestuur gezeten hadden, dat de sloot vanaf Loosdorp tot de “Harnasmaker” op last van de heemraden was gegraven en de eruit komende aarde tot een kade was opgeworpen. Deze kade had men de “Nieuwe weg” genoemd en lag ten westen van de Vliet.

Wie waren nu de eigenaars van deze weg? Want wie eigenaar was, moest de sloot maken en onderhouden. Aan de oostkant van de Nieuwe Vliet stond dat wel vast, maar aan de westkant? Tot dus ver hadden de heemraden dit werk laten doen, want de polder was naar hun mening eigenaar.
Dat betekende, dat ze als heemraden recht hadden op ’t wilgenhout, dat langs de nieuwe Weg groeide. Wie het ongelt betaalde, wist men niet, maar dat kwam wel uit de polderkas.

Wel verklaarde Jan Claasen, een heemraad, dat hij nooit enig profijt getrokken had van het hout, maar wel zij, die land langs de nieuwe Vliet hadden en dat waren Anneke Peters, of haar pachters, de kerk van Schoonrewoerd en het Gasthuis van Leerdam. Anneke Peters had de oude wilgen uit laten graven en nieuwe erin laten zetten. Hiervoor hadden de pachters haar minder pacht betaald.
Ook uit de verklaringen van Jan Stevens van der Giessen en Adriaan Segers, beide oud-burgemeesters van Leerdam bleek, dat Roelof de Bruijn, medeburgemeester van Leerdam en in 1609 overleden, dat zijn erfgenamennieuwe wilgen hadden geplant.
Ook Aart Roech, de vorige eigenaar van het land van Anneke Peters had de kade met wilgen beplant en er goed profijt van gehad. Hij had de kade 53 jaar lang rustig en vredig in bezit gehad.
Een andere aanliggende eigenaar verklaarde, dat zijn vader de wilgen 30 jaar lang had geknot en dat hij als jongen het rijshout had helpen oprapen. Daar hadden de nadere ingelanden nooit bezwaar tegen gemaakt.
Uit al deze verklaringen bleek duidelijk, dat de heemraden van de omstandigheden hadden geprofiteerd.

Hoe werd de zaak nu opgelost, nu Anneke Peters de kwestie aan het rollen had gebracht? Moest de legger herzien worden? Het bleek, dat het Gasthuis van Leerdam 12 roeden, Dirk Jans Mol 12 roeden en de Kerk van Schoonrewoerd voor 14 roeden eigenaar was. De rest was eigendom van de polder.
Eind mei 1622 had men een oplossing gevonden. De Nieuwe weg werd als kade verpacht door de polder. Het hout zou echter toebehoren aan de drie hierboven genoemde eigenaars. Deze zouden de ongelden betalen, die rusten op resp. 1, 1,5 en 1 morgen. De rest kwam ten laste van de polder. Anneke Peters kreeg minder land en dus minder ongelt te betalen.

Waarom men tegenwoordig spreekt van Lichte kade, weet ik niet. Is die naam ouder? Te verklaren is die naam wel. Oostelijk van Leerdam ligt de Donkere kade. Daar vindt men meer veen en komklei, dus donkere aarde. Waar nu de Nieuwe Vliet ligt komt meer zand voor, vooral aan het begin in het Recht van Ter Leede.
Wanneer is de naam naam Lichte Kade ontstaan en waar is daar iets over te vonden? Mijn gegevens staan in het Rechterlijk Archief van Leerdam nr. 55.

R. v.d. Berg

Jaargang 4 nr. 3