Inleiding
Het is niet zo gemakkelijk in de zeventiende eeuw iets te vinden uit het dagelijkse leven van Leerdam. Zeker er bestaan oude schepenakten, waarin iets te vinden is over testamenten, akten van voogdij, korte verslagen van rechtszittingen, maar dat zijn dorre stukken. Er bestaan geen verslagen van de besluiten van de schepenen. Er zijn slechts enkele stukken uit de acttiende eeuw hierover te vinden. Maar om iets te vinden uit de zeventiende eeuw is heel moeilijk. Tussen al die droge stukken door vinden we echter af en toe eens iets, dat het vermelden waard is.

Een herbergruzie
In de jaren rond 1625 stond er naast de kerk een bekende herberg: “De prins van Oranje”. Deze stond op de plats, waar nu (1984) Radio Modern is.
Hendrik Heijmens en zijn vrouw Peterke Jans verklaarden, op 26 december 1627, dat die middag in hun herberg een heel gezelschap jongelui zat. Daarbij was ook Huibert Ariens Pijl, de zoon van de smid. Zij dronken met elkaar ene flinke borrel en hadden volop pret. Nadat zij het gelag betaald hadden, gingen zij naar huis. Maar even later was Huibert Pijl weer terug met Peter Peters Natschoe en Gijsbertse Jacobse en een hele groep jongejuffrouwen. Zij gingen met elkaar in de opperkamer zitten als een aparte groep. Dat zinde de halfdronken Jasper Lammerts niet. Hij liep het gezelschap na en vroeg hen op luide toon, waarom zij dat deden. Was hij soms niet goed genoeg, dat zij apart gingen zitten? Waarom wilden zij in zijn bijzijn niet wast drinken? Het ene woord haalde het andere uit en Huibert en Jasper kregen hooglopende ruzie. Natuurlijk moest de kastelein daar niets van hebben. Hij slaagde erin om Jasper uit de opperkamer te krijgen en zo van het gezelschap te scheiden.
Even later stond Hendrik Claas op en bracht een dronk uit op de dames in de opperkamer. Jasper Lammerts was daar niet tevreden over en drong weer met zijn dronken gezicht de opperkamer binnen. In het daarop ontstane tumult daagde hij Huiibert Ariens Pijl uit om te vechten. Huibert trok zijn mes, maar Jasper nam een zware tang. Een zekere Willem Cornelis zag het gevaar en riep: “Jasper, wat wil je doen?” Hij probeerde hem de tang te ontrukken, maar toch was Jasper in staat Huibert een klap met de ijzeren tang te geven. De slag kwam zo hard aan, dat de tang stuk brak op het hoofd van Huibert. Deze rolde van de trap van de opperkamer af en viel, zonder een woord meer te zeggen, voor dood neer voor de voeten van de meid van de herbergier, die juist met een gevulde kruik bier naar boven kwam. De consternatie was enorm.
Terwijl iedereen wegholde, kwam juist de chirurgijn (de dokter) Anthonie Willems voorbij. Hij kwam uit de kerk en vond Huibert Ariens Pijl bijna dood onderaan de trap. Deze had nog een stuk van de tang in zijn hoofd, zo hard was de slag aangekomen. Binnen drie dagen stierf hij.
Het was te begrijpen, dat de tijding van het ongeluk spoedig door heel Leerdam bekend was. Het onderzoek naar de toedracht van de ruzie duurde wel een jaar. Jasper Lammerts was verdwenen om zijn straf te ontlopen. Dat kon gemakkelijk, als hij maar buiten het graafschap Leerdam bleef. Over de rechtszaak tegen hem vinden we niets vermeld.
Huibert Ariens Pijl werd in de Hervormde Kerk begraven en de steen, die zijn graf dekte, is nog aanwezig.

R. v.d. Berg

Jaargang 4 nr. 5